Thursday, August 25, 2016

Oudong


OUDONG
The city of past kings
About 40km, northwest of Phnom Penh along National road 5,Along Route 5, signs point the way to silversmithing villages, a legacy of the past when kings and nobility used to come to the Tonle Sap to bathe and the people would offer them delicate gifts fashioned from the precious metal. Turn left at the large billboard, and at the very base of the mountain is a flurry of picnic huts. On weekends, hoards of people descend on the area from Phnom Penh to eat roast chicken, fish and palm fruit in the cool of the thick forest. 
          Children sell circles of palm sugar wrapped in woven palm leaves, and fans and hats for tourists making the long trek to the top, a mountain topped with the spires of stupas rears from the plain like a fairytale castle.



           This is Phnom Oudong, at one time an ancient capital, bombed and desecrated by the Americans and then the Khmer Rouge, but still possessing an eerie beauty that no war has been able to steal from it. As the capital, it was called Oudong Meanchey- Oudong means noble or excellent, and Meanchey means victory. From 1618 until 1866 it was home to a succession of kings, deposed from former capital of Longvek by the invading Thais. 
          The mountain itself runs from southeast to northeast, with a low saddle in the middle. Khmers say it has the shape of a Naga-the magical multi-headed serpents that guard the Buddha.   
          At the base of the mountain near the path, a memorial containing bones of some of the hundreds of bodies exhumed from a large Khmer Rouge killing field here has been built testament to the area's bloody past. 
          Stairs to the left lead to a huge, shattered statue of Buddha, the feet almost the only part still intact. On the path up the mountain to the right, the stairs climb steeply and a large structure rises on the left. 
          Inside, huge pillars stand underneath sky, and in between their bullet-strafed skeletons, a statue of Buddha sits, only his right arm and shoulder still intact from the ravages of aerial bombings and shelling that shook Oudong from 1970 on works. 
          The Khmer Rouge finished the job in 1977, setting explosives inside the temple. 
          This is Arthross Temple(Temple of Eight points renovated in concrete by king Monivong in 1911), and legend has it that the Buddha here, facing north instead of the traditional direction of east, is a testimony to the strength and power of the ancient Cambodian kingdom. 
          In the 18th century, locals say, a Chinese king sent his people out across Asia to identify potential threats. When they came to Oudong, they saw the mountain shaped like a Naga, a cavern on the top of the Arthross end, and observed the wealth and power of Khmer society. 
          They went home and told their king that the Khmers were already a powerful race, and should a Naga appear through the cavern of Arthross, they would be strong enough to rule the world. 
          The Chinese king did not want this, nor did he want a war. 
          Instead, he asked the Khmer king if he could build a temple above the cavern, with Buddha's face towards China in order to protect his kingdom. 
          This was named Arthaross temple (Arthaross means 18 corners) because there are 18 points, or corners, built into the structure of the temple. This temple also once stood 18 hats high- a Khmer measurement of an arm from elbow to fingertips. One HAT is about half a meter. 
          Behind Arthross is Chker Amao stupa. Chker Amao was the dog of the head monk of Preah Sokhun Mean Bon. He was reportedly so remarkably clever that the monk could send him shopping with a list tied to his collar and the faithful dog would walk from the market stall to market stall, collect the shopping, then bring it home.         
          When he died he was reincarnated as the son of Chinese king. The young prince began to get terrible headaches, and the court astrologer diagnosed the problem as the roots of the bamboo growing across the dog Amao's head in his Oudong grave. The king sent his people to Cambodia to cut the roots of the bamboo and build the temple that became Chker Amao temple to consecrate the spot. 
          As the ridge meanders northeast, three small Viharas- Vihear Preah Ko (Sacred Cow), Vihear Preah Keo (Sacred Precious Stone) and Vihear Prak Neak( The Buddha Protected by a Naga)-have been restored and feature a statue of the sacred cow, glittering golden Buddha and vibrant murals. 
          The invading Thais took the original Preah Ko and Preah Keo when Longvek fell in 1594. These statues were said to have held golden books full of all the knowledge in the world in their bellies, and legend says that when they were lost to the Khmers marks when the kingdom of Cambodia fell behind her neighbors. 
          As the head of the Naga comes into sight, three large stupas mark the resting places of kings. 

          The first stupa, Chetdei Mouk Prohm, is where the remains of king Monivong lie. He died in 1941. 

          The middle stupa,  is Trai Traing, built by king Norodom for his father, king Ang Doung, in 1891. 

          The last is called Damrei Sam Poan and was built in the 17th century for king Suryopor

          At the very point of the mountain is a huge Stupa which was built in 2002 to house the Buddha relics taken from the Stupa in front of the train station in Phnom Penh. 

          Across on the smaller ridge, Ta Sann Mosque is a testament to king Ang Doung's broadminded intellectualism. 
          Grandfather Sann was born in Champa, the former Islamic empire that once shared Indochina with the Khmers, and was an Iman at Phnom Chumreay. 
          He and the king became firm friends during long discussions about the Dharma of both religions, and the king offered him a 50 square meter area on any mountain he chose to build a mosque, which he happily accepted. 
          But Oudong has not always witnessed such magnanimous tolerance. The alternative stairway that tumbles down the mountainside near the stupas of past kings passes murals depicting the atrocities of the Khmer Rouge. No one here has forgotten that, and the bullet-riddled temples are an everyday testament to what this fairytale city of the dead has suffered in the recent past.    
 
 



Monday, August 8, 2016

ប្រវត្តិនៃភ្នំឧដុង្ត

June 2, 2015

ក្រុងឧដុង្គ


ភ្នំឧដុង្តមានទីតាំងនៅភាគពាយ័ព្យ ពីភ្នំពេញ ប្រហែល ៤០គីឡូម៉ែត្រពីទីក្រុងភ្នំពេញ ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកផ្សារដែក និងឃុំភ្នំបាត ស្រុកពញាឭ ខេត្តកណ្តាល។អ្នកស្រុក បានហៅភ្នំនេះ ដោយឈ្មោះបី គឺ ភ្នំឧដុង្គ ភ្នំព្រះរាជទ្រព្យនិង ភ្នំអដ្ឋរស្ស។ ឧដុង្គឬភ្នំឧដុង្តបានត្រូវកសាងឡើង ក្នុងសតវត្សរ៍ទី១៧ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ ។ ក្នុង ពស ២១៦៤ គស ១៦២០ ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋា។ភ្នំឧដុង្ត ជាអតីតរាជធានី នាសតវត្សរ៍ទី ១៧ (ពីឆ្នាំ១៦១៨ ដល់ឆ្នាំ១៨៦៦) ដែលព្រះបាទនរោត្តម បានបោះបង់ចោល នៅឆ្នាំ១៨៦៦ដើម្បីផ្លាស់រាជធានីទៅភ្នំពេញរហូតដល់សព្វថ្ងៃ។បន្ទាប់ពីការកសាងព្រះសក្យមុនីចេតិយដ៏ធំ នៅលើកំពូលភ្នំនេះ នៅជ្រុងខាងជើងដែលមើលទៅឃើញធំខ្ពស់ និងមានភាពស្រស់បំព្រង។តាមឯកសារ រឿងព្រេងខែ្មរ ភាគ៥របស់ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខែ្មរ បញ្ជាក់ថា ទីក្រុងឧដុង្គបានត្រូវកសាងឡើង ក្នុងសតវត្សរ៍ទី១៧ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ ។ ក្នុង ពស ២១៦៤ គស ១៦២០ ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាដែលគង់នៅ រាជវាំងល្វាឯម បានយាង ចេញទៅប្រពាតនៅ តំបន់អូរក្រុងលាយក្នុងខេត្តសំរោងទង ក្រសាលនៅតាដុងយាយជ័យ បានទតឃើញទីទួលមួយនៅតំបន់ស្រះកែវ ថាជាទីមានទេសភាពល្អក៏ចាប់ព្រះទ័យចង់សាងព្រះរាជវាំងគង់នៅទីនេះហើយក៏ចាត់ឧកញ៉ាក្រឡាហោម កែវ ឲ្យជា មេចំណាត់ការកសាងព្រះរាជវាំងនៅតំបន់ស្រះកែវនេះ នៅថៃ្ង៥កើត ខែផល្គុណ ឆ្នាំវក ទោស័ក ពស២១៦៤គស១៦២០ បានតាំងនាមនគរ (ទីក្រុង) ថ្មី នោះថាព្រះបរមរាជវាំងមហានគរឧដុង្គ-មានជ័យបុរីរម្យឧត្តមរាជនិវេសនដ្ឋានដែលហៅខ្លីថា ក្រុងឧដុង្គមានជ័យ។បើសម្លឹងពីកំពូលភ្នំទៅក្រោមគេនឹងឃើញទិដ្ឋភាពគួរជាទីទស្សនា មាន ដើមត្នោត ផ្ទះ ស្រែ ចម្ការរបស់អ្នកស្រុកព័ទ្ឋជុំវិញនោះបើមើលទៅកើតឃើញ ដៃទនេ្លសាបនិងភូមិអ្នកស្រុកកំពង់ហ្លួងមើលទៅជើងឃើញ ភូមិវាំងចាស់និងផ្សារឧដុង្គនិង ខាងត្បូង ឃើញផ្លូវជាតិលេខ៥ ទៅភ្នំពេញយ៉ាងវែងបីដូចខ្សែពួរមួយចង្វាយ ។ ភ្នំនេះ មានទីកនែ្លងជាទីសក្ការបូជា សម្រាប់អង្គុយលំហែកាយ និងមានផ្សារលក់ម្អូបចំណីជូនភ្ញៀវដែលបាន ទៅកម្សាន្ត។ភ្នំនេះជាទីកនែ្លង សម្រាប់តំកល់ អដ្ឋិធាតុរាជវង្សានុវង្សដែលគេចំណាំហៅថា "ភ្នំព្រះរាជទ្រព្យ" មានកំពសមិនខ្ពស់ពេក មិនទាបពេក ។បើដើរឡើងតាមជណ្តើរខាងជើង ដែលទើបសង់ថ្មី ចំនួន ៥០៩កាំគេនឹងបានឃើញ ព្រះសក្យមុនីចេតិយ៍ដ៏ធំស្រស់ស្អាត មានកម្ពស់ ៤០ម៉ែត្រដែលបានទទួលការបញ្ចុះបឋមសិលា នាថៃ្ងព្រហស្បតិ៏ ៩រោច ខែទុតិយាសាធឆ្នាំជូត អដ្ឋស័ក ពុទ្ឋសករាជ ២៥៤០ ត្រូវនឹងថៃ្ង៨ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៩៦។បើឡើងទៅ តាមជណ្តើរ ស្ថិតនៅខាងឆេ្វងដៃ ក្បែរ ព្រះសក្យមុនីចេតិយដែលទើបនឹងសាងថ្មីនោះ គឺ គេនឹងឃើញមា នចេតិយធំៗពីរ នៅក្បែរគ្នា។ចេតិយខាងជើងមានឆ្លាក់រូបដំរី លេចក្បាលធ្លោ មានទំហំប៉ុនដំរីមែនទែន។គេហៅថា "ចេតិយសាមពាន់" ត្រូវបានកសាងឡើងតាំងពី គ្រិស្តសករាជ ១៦២៣ដោយព្រះបាទជ័យជេដ្ឋា ដើម្បីបញ្ចុះអដ្ឋិធាតុព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌‌ ជាព្រះរាជបិតា។ រីឯចេតិយខាងត្បូងជាប់គ្នានោះ បានត្រូវកសាងឡើង ក្នុងគ្រិស្តសករាជ ១៨៩១ ដោយព្រះបាទនរោត្តម ដើម្បីបញ្ចុះអដ្ឋិធាតុ ព្រះបាទ អង្គឌួង ជាបិតា។បើចុះតាមជណ្តើរថ្មទៅត្បូងបន្តិច គេនឹងឃើញចេតិយដ៏ធំមួយទៀត ដែលជាចេតិយរបស់ព្រះបាទ ស៊ីសុវត្ថិមុនីវង្សមានក្បូរក្បាច់យ៉ាងស្អាត។ ចេតិយធំៗ ទាំង៣ ស្ថិតលើកំពូលភ្នំឧត្តុង្គ ជ្រុងខាងជើង មានឈ្មោះថា​​ចេតិយត្រៃត្រិង្ស។បើចុះតាមជណ្តើរថ្ម ទៅត្បូងបានបន្តិច មានកនែ្លងមួយដែលអ្នកស្រុកចំណាំហៅថា "មាត់រូង" ប៉ុនែ្ត គែគេពុំឃើញមានរូងឡើយ។គេបាននិយាយតៗគ្នាថា កាលពីសម័យដើម គឺមានរូងធំមួយ ដែលមានព្រះសង្ឃធុតង្គ ធ្លាប់និមន្តចេញចូលតាមរូងនេះ ដែលមានដំណើរជ្រៅចូលទៅដល់ ភ្នំប្រសិទ្ឋិ៏ឯណោះ ។ តែក្រោយមកក៏ស្រាប់តែមានការបិទមាត់រូង សន្ឋប់ចោលរហូតមក ដោយពុំមាននរណាដឹងថាហេតុអ្វីឡើយ។បើបន្តដំណើរទៅត្បូងទៀត គេនឹងឃើញគុហារជញ្ជាំងថ្មបាយក្រៀមតូចមួយ មានតម្កល់ព្រះពុទ្ឋរូប មួយអង្គ ហៅថា "លោកតាដំបងដែក" ដែលអ្នកស្រុកនៅទីនោះនិយម ទៅបន់ស្រន់ព្រោះល្បីថា ពូកែស័ក្តិសិទ្ឋិ។ នៅក្នុងវិហារមានព្រះពុទ្ឋរូបមារវិជ័យមួយ ដ៏ធំសម្បើម តែមកដល់ពេលនេះបានខូចបាក់បែកអស់ទៅ។ ដោយសារព្រះពុទ្ឋរូប មានកម្ពស់ដល់ទៅ១៨ហត្ថ ទើបអ្នកស្រុកសន្មតនាម អោយព្រះវិហារនេះថា "វិហារអដ្ឋរស្ស" មានន័យសំដៅ ទៅលើព្រះពុទ្ឋរូបកម្ពស់១៨ហត្ថ។ព្រះពុទ្ឋរូបនិងព្រះវិហារទទួលការខូចខាតយ៉ាងខ្លាំងដោយសារសង្រ្គាម សព្វថ្ងៃព្រះពុទ្ឋរូបនិងព្រះវិហារត្រូវបានគេជួសជុលឡើងវិញ។